Gazi Husrev-begova medresa u Sarajevu danas obilježava 482. godišnjicu neprekidnog odgojno-obrazovnog rada.
Gazi Husrev-begova medresa najstarija je odgojno-obrazovna institucija u Bosni i Hercegovini i jedna od rijetkih u svijetu koja u kontinuitetu radi blizu 500 godina. Osnovana je 26. redžeba 943. godine po Hidžri (8. januara 1537. godine po gregorijanskom kalendaru), a njen osnivač je, mudri i dalekovidi Gazi Husrev-beg, sin bosanskog plemića Ferhat-bega.
Majka Gazi Husrev-bega, Seldžuka, bila je kćerka sultana Bajezida II. Medresa je prvobitno nosila naziv „Seldžukijja“, a kasnije je narodu bila poznata kao „Kuršumlija“ (radi krova presvučenog olovnim omotačem). Prirodno nadaren, Gazi Husrev-beg se obrazovao u elitnim školama i družio s prinčevima.
PLEMENITO SRCE OSNIVAČA
Stečeno znanje, dokazana hrabrost i plemenito srce omogućili su mu da ostvari uspješnu karijeru kao beg, stekne veliku slavu kao gazija i ostavi neizbrisiv trag u historiji kao vakif: kao sandžakbeg vladao je Albanijom, Srbijom i Bosnom; kao junak proslavio se u Crnoj Gori, Mađarskoj i Hrvatskoj, kao vakif podizao džamije i tekije, imareta i musafirhane, mostove i hanove, hamame, česme i šadrvane, škole i biblioteke, a sva svoja dobra u Bosni, Slavoniji, Dalmaciji i Grčkoj ostavio za dobrobit naroda. Tako je Gazi Husrev-beg dao snažan poticaj razvoju vjerskog, privrednog i kulturnog života ovoga grada, ove zemlje i ovoga naroda.
Zgrada Gazi Husrev-begove medrese osmišljena je kao polivalentan i reprezentativan objekat u kome je centralno mjesto dato prostoru za nastavu (dershana), a nizovima krilnih prostorija namijenjen rezidencijalni karakter. Odlukom samog osnivača medresa je smještena u samo srce sarajevske čaršije, a njeno projektovanje povjereno, tada vodećem arhitekti Osmanskoga carstva, Perzijancu Adžemu Esiru Aliju.
Po njegovim nacrtima, medresu su gradili dubrovački majstori i domaći neimari od bosanskog kamena i olova. Kompaktna, skladna i monumentalna građevina dovršena 1537. godine postala je i ostala jednim od simbola Sarajeva. Sve nove dogradnje i popravke do danas naslanjale su se na istu ideju. Zgradom medrese je Gazi Husrev-beg zaokružio kompleks zadužbina budućeg vjerskog, odgojno-obrazovnog i kulturnog središta Bosne.
PROFESORI GAZI HUSREV-BEGOVE MEDRESE
Po karakteru koji je imala (izučavani predmeti, ugled osnivača, dužnosti koje su mogli obavljati njeni svršenici, visina plaće muderrisa i drugih koji su bili uposleni i dr.) može se zaključiti da je ova Medresa u doba Osmanskog carstva bila visoka ili viša obrazovno-odgojna ustanova. Profesori Gazi Husrev-begove medrese biraju se po strogom kriteriju koji je u temeljnom dokumentu (vakufnami) propisao lično Gazi Husrev-beg, a uključivao je stručnost, pedagoško iskustvo i ljudske kvalitete. Za veoma zahtjevno, ugledno i, zbog visoke plaće, primamljivo profesorsko mjesto mnogi su se natjecali. Dobivali su ga najbolji. Među njima je bilo Arapa, Turaka, Albanaca i Bošnjaka, naravno, najviše.
Učenici Gazi Husrev-begove medrese, po odluci osnivača, imali su savremenu nastavu, ugledne profesore, komforan smještaj i zdravu ishranu. Uživajući visoke standarde i vrijedno učeći stizali su do uglednih zvanja i visokih položaja. Bivali su: kadije, kadiaskeri, šejhu-l-islami; imami, muftije, reisu-l-uleme; profesori, naučnici, akademici; gradonačelnici, diplomate, ministri i državnici.
UČENICI IZ STRANIH ZEMALJA
Gazi Husrev-begovu medresu čine dvije zgrade, muška i ženska medresa s potrebnim učionicama i kabinetima, kao i prostorom za stanovanje učenika i učenica. Zgrada muške medrese nalazi se na Baščaršiji, u blizini Begove džamije, a ženska na Drveniji, u ul. Hamdije Kreševljakovića, od muške udaljena 15 minuta pješačkog hoda.
Danas Gazi Husrev-begovu medresu pohađaju učenici osam muških i osam ženskih odjeljenja iz cijele Bosne i Hercegovine, ali i stranih zemalja odakle djeca čiji su roditelji davno otišli iz BiH rado dolaze na školovanje. Privlačna obala koju već nekoliko stotina godina zapljuskuje voda znanja odskočna je daska za njihove velike snove koje žele ostvariti idući stazama budućnosti.
